Weven in 1746 met een weefgetouw uit die tijd: een hele geschiedenis!
MUSEUM VAN LINTNIJVERHEID
Weven in 1746 met een weefgetouw uit die tijd: een hele geschiedenis!
Voorgesteld door: Olivier CLYNCKEMAILLIE, Curator-Directeur, Algemeen afgevaardigde
Abt Pluche beschreef in de eerste helft van de 17e eeuw de wereld en verschillende boekdelen. Hij ging met name dieper in op het textiel en de instrumenten die werden gebruikt bij het weven van linten en stoffen. Deze werken werden integraal overgenomen (met uitzondering van de kleine theologische en filosofische dialogen die de verschillende delen van het werk met elkaar verbonden) door Diderot en d’Alembert die ook dezelfde prenten van de gebroeders Le Bas publiceerden.
In het laatste deel van boekdeel VI van “Spectacle de la nature” (Spektakel van de natuur), geven prent XXX en de pagina’s 563 tot 568 de “Termes de la Rubanerie” (uitdrukkingen van de lintnijverheid) weer. Op de prent staat een houten weefgetouw gebouwd met afneembare bank en treden. Dit type machine is “traditioneel” en abt Pluche stelt geen weefgetouw met stang voor, dat evenwel bekend was in Frankrijk (Komen-Waasten) vanaf het einde van de 17e eeuw (zoals in de Gemeentearchieven van Komen-Waasten te lezen staat). De beschrijving die Pluche over onderdelen en gereedschappen gaf, blijkt het interessantst te zijn, met name omdat deze een woordenschat bevat die eigen is aan de lintnijverheid en die door opeenvolgende vereenvoudigingen, vergetelheden of herkwalificatie enorm evolueerde. Beter nog: bepaalde woorden die ondertussen uit het Frans verdwenen zijn, werden in vreemde talen overgenomen of zijn blijven bestaan in volkse uitdrukkingen.
Dat geldt ook voor het woord “navette” (weefspoel). « spoel » in het Nederlands en « spool » in het Engels, maar van Franse oorsprong! Hiervoor moet u de evolutie door de tijden heen bestuderen. Oorspronkelijk is de weefspoel een klein deel in hout, ivoor, been of metaal waarin de slagdraad zit. De primitieve weefspoel evolueerde en de oorspronkelijke vorm en de kleine inkepingen met de slagdraad evolueerden naar een gespecilialiseerd hulpmiddel. De slagdraad werd ingebracht via een kleine bobijn waarop deze afrolde via een kleine speld: het klosje. De grens tussen het kleine bobijntje voor de slagdraad en het instrument waarop deze zat, is dus een van de dunste in het Frans, met uitzondering van het Picardische jargon, zo toonde een diepgaande studie van de term door de jaren heen aan!
“Le Spectacle de la nature” bewijst dat abt Pluche geen onwankelbaar encyclopedisch werk tracht te leveren, maar zijn lezers (en/of kudde) wil onderhouden en hen de ogen wil openen en verwonderen (want dat is de betekenis die hij geeft aan de term “spektakel”) over het universum en hun eigen kennis uit te breiden. In dat opzicht past het perfect in dat tijdperk door de weg vrij te maken voor een meer cartesiaanse wetenschappelijke aanpak die vorm kreeg in de encyclopedie van Diderot en d’Alembert. Wat het ook is, dankzij abt Pluche weten we meer over de weefspoel!
Meer informatie over het Museum van Lintnijverheid in Komen.
